M. Klinger - Kalendarium życia J. Klingera (Календарий жизни Г.В. Клингера)

[prev. in:] Klinger, J.: O istocie prawosławia. Wybór pism. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1983, (ss. 531-539).

Photo

1918

15 IV urodził się jedyny syn Raisy, z domu Bakalińskiej, i Witolda Klingera, Jerzy. Jego matka, Raisa, na czas urodzin przypadający w burzliwe dni Rewolucji przeniosła się ze swego mieszkania w Kijowie do Smoleńska, do domu swojego wuja arcybiskupa Teodozjusza, prawosławnego ordynariusza smoleńskiego. Potem wraz ze swymi rodzicami i dalszą rodziną wróciła do Kijowa, gdzie w wyniku zajść rewolucyjnych zmuszony jest schronić się i wuj arcybiskup. Ojciec Jerzego, Witold, był profesorem filologii klasycznej na Uniwersytecie Kijowskim. Jako Polak i głęboko świadomy katolik był duszą kijowskiej grupy polonijnej. Jest znany z odważnych publicznych wystąpień w obronie swego przyjaciela Stanisława Brzozowskiego. Choć czasowo odsunięty od sakramentów z powodu ślubu wziętego w cerkwi i ochrzczenia w niej syna, pozostał do śmierci wierny swej tradycji duchowej i potrafił w trakcie późniejszego wychowania przzekazać ją synowi. W tak „mieszanej” rodzinie mały Jerzy wzrastał w atmosferze wajemnego wzbogacania się kultur i duchowości – polskiej i rosyjskiej, prawosławnej i katolickiej – ponad narodowymi i religijnymi konfliktami.

1921

Jego ojciec zagrożony w wyniku sytuacji wojennej, zmuszony ewakuować się wraz z wycofującym się wojskiem polskim, pozostawia żonę z synem i jej rodziną w Kijowie. Po przybyciu do kraju przyjmuje zaproszenie Uniwersytetu Poznańskiego na katedrę literatury i folkloru greckiego, podejmując równocześnie energiczne starania o sprowadzenie rodziny z Kijowa. Jako pierwszemu udaje się w wyniku tych starań przyjechać w przebraniu wujowi Teodozjuszowi, który też zaraz obejmuje diecezję wileńską jako prawosławny ordynariusz.

1924

Jerzy z matką i całą jej rodziną przybywają do Poznania.

1925-1939

Młodość w Poznaniu, gdzie w domu ojca styka się z kulturą ówczesnej Polski (ojciec przyjaźnił się z T. Zielińskim, J. Parandowskim, T. Sinką, K. Kumanieckim, B. Leśmianem, J. Iwaszkiewiczem, M. Kasprowiczową i in.). Liczne wycieczki poza miasto do Puszczykowa, Kórnika, Rogalina czynią, że cały ten świat i przyroda Wielkopolski stają się odtąd jego drugą duchową ojczyzną, obok wzgórz nad Dnieprem i kopuł Kijowa. Z drugiej strony, wraz z rodziną matki uczestniczy aktywnie w życiu prawosławnej parafii w Poznaniu, skupionej wokół jej proboszcza o. Aleksandra Bogaczowa, kapelana WP. Lata współnej modlitwy u boku obdarzonego głęboko religijnością księdza, któremu posługuje przy ołtarzu w cerkwi, zadecydowały o powołaniu kapłańskim Jerzego. Otwartość, tolerancja połączona z głębią przeżyć liturgicznych i niezwykle ciepła atmosfera domu i rodziny o. Bogaczowa i całej grupy emigracji rosyjskiej, skupionej wokół cerkwi garnizonowej przy ul. Mercelińskiej, uformowały młodego Jerzego jako prawosławnego chrześcijanina.

1930

Rozpoczyna naukę w szkole zdając egzamin do II klasy gimnazjum klasycznego im. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie uczą go tej miary poloniści, jak W. Bąk i B. Latawiec.

1932-1936

Siostra matki Wiera, żona wybitnego platonika czeskiego prof. F. Novotnego, urządza wielkie rodzine wakacje w Zakopanem i tu zaczyna się jego miłość do Tatr.

1934

Zaczyna pisać wiersze po polsku i, w rok później, po rosyjsku. Ta poezja, zawsze dwujęzyczna, pozostanie już do końca głębokim nurtem jego życia. Nie była dla niego nigdy „literaturą”, lecz przeżyciem tajemnicy świata, wizją nieziemskiego światła i samego Chrystusa. Była pierwotną, swoistą formą jego teologii.

1937

Pierwsze debiuty poetyckie w grupie i almanachu poetyckim Svjaszczennaja lira (wraz z A. Kondratijewem i L. Gomolickim). Koresponduje z Zinaidą Gippius. Zdaje mature i zapisuje się na wydział filozoficzny Uniwersytetu Poznańskiego studiując równolegle polonistyke i filozofię. Działa w kole Polonistów w zespole organizującym wieczory poetyckie, spotkania z pisarzami (Z. Nałkowską, H. Malewską, L. Staffem). Publikuje wiersze własne i przekłady poezji rosyjskiej w almanachach Koła, w czasopismach „Życie Literackie”, „Prom” i in. Przyjaźni się z Wojciechem Bąkiem, utrzymuje kontakty z Julianem Tuwimem, Leopoldem Staffem, Jarosławem Iwaszkiewiczem. Wtedy poznaje Halinę Makowską, swą przyszłą żonę.

1939-1944

Po wybuchu wojny przedostaje się do Warszawy, gdzie ukrył się jego ojciec, poszukiwany przez hitlerowców w ramach likwidacji naukowców polskich. Początkowo pracuje jako sprzedawca pecyków żelaznych, będąc jednocześnie wraz z ojcem nauczycielem łaciny i języka polskiego na tajnych kompletach. Bierze aktywny udział w życiu liturgicznym prawosławnej katedry na Pradze, pełniąc funkcję subdiakona przy ówczesnym Metropolicie Dionizym. To właśnie Metropolita Dionizy, by nieco zabezpieczyć Jerzego, wprowadza go do Prawosławnego Seminarium Duchownego i internatu, mieszczącego się przy katedrze na Pradze. Jerzy kończy seminarium z wyróżnieniem. Jednocześnie nie ustają jego kontakty poetyckie (Cz. Miłosz, J. Iwaszkiewicz, J. Andrzejewski, R. Matuszewski, J. Twardowski, L. Podhorski-Okołów, St. R. Dobrowolski).

1944/1945

Po Powstaniu (Warszawskim), w ślad za rodzicami przedostaje się do Zakopanego i Krakowa, gdzie po wyzwoleniu kończy studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1946

Magisterium z estetyki – u prof. Tatarkiewicza. Zostaje adiunktem przy katedrze historii filozofii u prof. Heinricha na UJ. Współpracuje z grupą fenomenologów skupionych wokół prof. Ingardena. Wciąga go burzliwe, odradzające się życie Krakowa. Publikuje swe nowe wiersze w „Życiu Literackim” (pod red. J. Iwaszkiewicza i W. Bąka). Zawiera związek małżeński z Haliną Makowską, rodzi się ich syn Michał. Z tego teżż czasu wywodzą się dwie najbardziej wypróbowane jego przyjaźnie z Andrzejem Grzegorczykiem i Jerzym Nowosielskim. Znany rusycysta prof. Jakubowski zleca mu niektóre wykłady ze współczesnej literatury rosyjskiej – studiuje wtedy dokładniej swego ulubionego poetę Aleksandra Błoka.

1947/1948

Z braku mieszkania w Krakowie przenosi się z rodziną najpierw do Zakopanego, a potem do Leszna, gdzie rodzi się córka Irena. W ciągłych rozjazdach na zajęcia i do rodziny gubi się teczka z zaawansowanym doktoratem o Aleksandrze Błoku. Nie przejmuje się jednak tym zbytnio, gdyż w owym czasie pochłaniają go już inne zainteresowania: z zapałem studiuje Ojców Kościoła, czyta dzieła teologów rosyjskich (W. Sołowjowa, S. Bułgakowa, N. Bierdiajewa i innych). Pozostaje w przyjaźni z teologiem prawosławnym, biskupem Michałem Kiedrowem oraz pastorem Kubiszem, proboszczem parafii ewangelickiej w Krakowie, w którego domu poznaje wybitnego teologa ks. W. Niemczyka i prowadzi z nimi gorące dysputy teologiczne. Wtedy to ugruntowuje się w nim pasja teologiczna i ekumeniczna.

1949

Tymczasem zmieniają się programy studiów i atmosfera na Uniwersytecie. Dodatkowo umęczony brakiem mieszkania i dojazdami, przyjmuje propozycję swego dawnego nauczyciela B. Latawca i przenosi się do Koźmina Wielkopolskiego, by w tamtejszym Liceum Ogólnokształcącym wraz z żoną objąć posady polonistów. Rezygnuje jednocześnie z etatu adiunkta i pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim.

1950

Przychodzi na świat najmłodsza córka Maria. Miłe kontakty i przyjaźnie z uczniami (m. Innymi Wł. Stróżewski).

1952

Przyjmuje święcenia kapłańskie w katedrze w Białymstoku. Ziarno rzucone niegdyś przez o. Aleksandra Bogaczowa przyniosło plon. Od tego momentu będzie się uważał przede wszystkim za kapłana.

1953

Zostaje mianowany proboszczem prawosławnej parafii w Kętrzynie na Mazurach, dokąd przenosi się wraz z rodziną. Prowadzi pracowity żywot wiejskiego księdza w porozrzucanej po okolicy łemkowskiej parafii. Żywe kontakty z grupą inteligencji rosyjskiej (Eugeniusz Gałdziewicz, Zofia Lichariewa), z gminą staroobrzędowców w Wojnowie.

1954

Przeprowadza remont cerkwi w Kętrzynie. Wspaniałą polichromię wnętrza wykonuje Jerzy Nowosielski. Rozpoczyna uciążliwe dojazdy do Warszawy jako wykładowca w Prawosławnym Seminarium Duchownym.

1956

W celu lepszego wykorzystania jego kwalifikacji naukowych ówczesny metropolita Makary przenosi go do Warszawy, powierzając mu oprócz wykładów w Seminarium parafię przy cmentarzu na Woli. Opiekuje się tą wspólnotą z zapałem, a w kazaniach stara się przekazać całe swe doświadczenie duchowe. Remontuje dolną kryptę cerkwi na Woli, gdzie polichromię wykonuje znów Jerzy Nowosielski. Nosi się z zamiarem odprawiania liturgii w języku polskim dla tych, którzy by tego chcieli. Zaczyna prace w kręgu przyjaciół nad przekładem tekstów liturgicznych na język polski. Inicjatywa ta ściąga na niego falę ataków. Miała ona doczekać się realizacji dopiero po jego śmierci (ks. E. Cybulski, ks. H. Paprocki).

1957

Restytuuje się przedwojenny, uniwersytecki wydział teologii prawosławnej w ramach Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Ks. Jerzy Klinger zostaje powołany przez ks. Prof. Wiktora Niemczyka na adiunkta przy katedrze teologii dogmatycznej i moralnej. Podczas otwarcia roku akademickiego wygłasza wykład inauguracyjny. W tym też popaździernikowym roku wyjeżdża po raz pierwszy na Zachód, na kongres teologiczny do Genewy i do Włoch.

1958

Organizuje, oddając na ten cel część swojego mieszkania, powrót do Warszawy internowanego uprzednio w Sosnowcu Metropolity Dionizego.

1959

Z okazji konferencji na Rodosie, zwiedza Grecję i odbywa pielgrzymkę na świętą Górę Athos.

1960

Na zaproszenie Paula Evdokimova jesienny semestr spędza w Paryżu, gdzie w Instytucie Św. Sergiusza poznaje M. Afanasjewa i innych kontynuatorów tamtejszej szkoły teologiczno-filozoficznej. Przywozi potem dla Ch.A.T. unikalny przez wiele lat komplet publikacji tej szkoły. Jednoczesnie studiuje w Institut Catholique i konsultuje się z prof. Nissiotisem w Genewie. Odwiedza Chavetogne i Taize. Taize na prośbę braci odprawia pierwszą w tym ośrodku mszę św. prawosławną. Wraca po tym semestrze z gotową tezą dotyczącą eschatologicznego sensu Eucharystii (późniejszy doktorat). Tymczasem nasilające się już od dawna ataki doprowadziły do tego, że pod nieobecność został usunięty z parafii.

1961

Ciężko przeżywa tę sytuację i konieczność poprzestania na pracy naukowej w Ch.A.T. Teologię zawsze traktował jako wynikającą z życia liturgicznego Kościoła, od którego zostaje teraz odsunięty: kapłaństwo było dla niego ścisłą więzią z powierzoną sobie wspólnotą i dla niego zrezygnował kiedyś bez żalu z kariery naukowej na UJ.

1962

Śmierć ojca. Promocja doktorska na podstawie rozprawy Eschatologiczny a memorialny aspekt Eucharystii na tle genezy dwóch form konsekracyjnych w kanonie pierwszych wieków.

1963-1965

Pierwsze większe studia: Pochodzenie liturgii św. Jana Chryzostoma i O istocie prawosławia. Dokonuje żmudnego tłumaczenia francuskiej monografii Paula Evdokimowa Prawosławie (jest to pierwsza pozycja na ten temat po polsku).

1966

Wraz z docenturą obejmuje kierownictwo katedry teologii dogmatycznej i moralnej w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Studium Zagubiona egzegeza... Angażuje się w dialog teologiczny między prawosławiem a anglikanami. Liczne podróże: Austria, Jugosławia, Szwajcaria, Kenia, Etiopia, Egipt, Turcja, Sycylia, Italia, Belgia, Grecja. Te podróże z okazji zjazdów czy kongresów dją mu bezcenne dla niego przeżycie sztuki sakralnej. Radosne spotkanie z kościołem ubogim Afryki (też prawosławnym). Przede wszystkim jednak wizyta u Patriarchy Atenagorasa i rozmowa z nim, w trzeszczącym fotelu, w którym „kilka dni temu siedział Papież”.

1967

Badania nad początkami chrześcijaństwa w Polsce, zainicjowane przez kontakty z archeologami pracującymi w Wiślicy. Studium Nurt słowiański... Od wielu też lat fascynuje się myślą o. Teilharda de Chardin (rozmowy z Marią Kasprowiczową), którego chrystocentryczna wizja była mu bardzo bliska. Uczestniczy aktywnie w sympozjach Koła Studiów nad Muślą Teilharda de Chardin przy redakcji miesięcznika „Życie i myśl”. Obejmuje funkcję prorektora Akademii.

1968

Jest delegatem na Zgromadzeniu Ogólnym Światowej Rady Kościołów w Uppsali. Studium o R. Bultmannie oraz monografia Geneza sporu o epiklezę... Podejmuje też w tym czasie nieśmiałą próbę wydania zbioru swych wierszy, zresztą jedyną. Wyczuwając opór redaktora natychmiast się wycofuje. Wiersze te zapisywane „dla siebie”, na wskroś „prywatne” są jego azylem, zejściem do wewnętrznych źródeł, po światło w głąb siebie i przyrody w chwilach smutku i radości – pisane w pociągach, na spacerach, nocami, nie były w najmniejszym stopniu „literackie”.

1969

Zostaje proboszczem parafii prawosławnej w Poznaniu, którą faktycznie opiekuje się już od kilku lat. Mimo męczących cotygodniowych i częstych dojazdów do Warszawy ta duszpasterska praca będzie dla niego już do końca najbardziej ukochanym zajęciem (rodzaj duchowego „powrotu”). Wystąpienia na patrologicznym kongresie w Oxfordzie.

1970

Z pasją pisze studium o interkomunii, o tym najbardziej palącym dla niego problemie chrześcijaństwa, w trójgłosie prawosławno-katolicko-protestanckim. Odczyt o tradycji starochrześcijańskiej w Krakowie, na zaproszenie kardynała Wojtyły.

1971

Zostaje wybrany do komisji „Wiara i Ustrój”, teologicznego ramienia Światowej Rady Kościołów. Było to dla niego ważne, gdyż wbrew potocznemu przekonaniu, że Kościoły łatwiej zbliżyć we współdziałaniu praktycznym niż w doktrynie, był również optymistą, jeżeli chodzi o dialog teologiczny. Wynikało to z autentycznego przeżycia bogactwa problemów teologicznych.

1972

Studium i teza dotycząca Drugiego Listu św. piotra, wygłoszona w Seminarium Św. Włodzimierza w Nowym Jorku. Odwiedza w Kalifornii przyjaciół dzieciństwa, rodzinę śp. O. Aleksandra Bogaczowa. Odnawia znajomość z Czesławem Miłoszem (rozmowa o Dostojewskim w interpretacji Zdziechowskiego).

1972-1973

Praca w Instytucie Zaawansowanych Studiów Teologicznych w Jerozolimie, w kręgu najwybitniejszych współczesnych teologów: O. Cullmann, Y. Congar, M-E. Boismard, P. Benoit, J.J. von Allmen i inni. Lecz nade wszystko przeżycie Ziemi Świętej, której każdy zakątek przeżywał jako namacalną Ewangelię. Możliwość liturgicznej modlitwy na Golgocie w XX-lecie swego kapłaństwa odczuwał jako nieoczekiwane dopełnienie całego życia.

1974-1975

Wykłady z historii doktryn dogmatycznych i egzegezy już od kilku lat prowadzone w Akademii i prywatnie w domu dla kręgu przyjaciół. W nich, jako pierwszy wśród teologów prawosławnych, zastosował w pełni nowe metody i wyniki badań współczesnej teologii. Studium o Trójcy Świętej  w teologii XX wieku jest spotkaniem tego nowoczesnego nurtu z tradycją duchową Rusi poprzez rosyjski renesans teologiczny (Chomiakow, Sołowjow, Bułgakow). Wygłasza jeden z podstawowych referatów na I katolicko-prawosławnym kolokwium w Wiedniu (nt. pojęcia wspólnoty sakramentalnej) zapoczątkowywującym oficjalny dialog teologiczny między Kościołami. Jest to niejako uwieńczenie jego ekumenicznej pracy. Udział w posiedzeniu komisji „Wiara i Ustrój” w Ghanie (fascynujące spotkania z Kościołem Afryki). Z ramienia Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej nadaje doktorat honoris causa metropolicie leningradzkiemu Nikodemowi.

1975

Grudzień. Bierze udział jako delegat w V Zgromadzeniu Ogólnym Światowej Rady Kościołów w Nairobi. Wraca silnie przeziębiony.

1976

Krótki pobyt w szpitalu, po którym nadal nie czuje się dobrze. Nagła śmierć w nocy, 2/3 lutego w święto Ofiarowania w Świątyni (Matki Boskiej Gromnicznej).