A.R.Mochola -
Uchodźcy i emigranci - Ruská pomocná akce
Ruská pomocná akce - kontekst
Ideologicznych korzeni czesko-słowackiej pomocy uchodźcom
rosyjskim nie bez powodu można upatrywać w konstrukcie
ideologiczno-politycznym, jaki wytworzył się wśród inteligencji
czeskiej i - częściowo - słowackiej w wieku dziewiętnastym.
Chodzi tu przede wszystkim o silną pozycję rusofilstwa
czeskiego, ugruntowanego na podłożu koncepcji romantycznej
Herdera i swego rodzaju mitycznym wyobrażeniu Rosji - właściwie
Wielkiego Imperium Rosyjskiego, Słowiańskiej Matki - jako
obrońcy i wyzwoliciela ciemiężonych narodów słowiańskich
11. Wiosna Ludów kontynuuje myśl słowiańską, jednak do głosu
dochodzi coraz mocniej koncepcja austroslawizmu; nie bez
znaczenia pozostaje w tym czasie pierwsza otwarta krytyka
Imperium Rosyjskiego pióra Karela Havlička Borovského.
Ogłoszenie dualizmu austro-węgierskiego w roku 1867 doprowadziło
do pewnego ożywienia wśród czeskich rusofilów, wykorzystujących
możliwość krytyki wiedeńskiej polityki oraz antycesarskich
manifestacji politycznych. Taki właśnie charakter miała znana
pielgrzymka czeskiej delegacji do Moskwy (1867). Można
powiedzieć, iż właśnie w tym okresie rusofilstwo zajęło poważną
pozycję w czeskiej myśli niepodległościowej, stając się
zasadniczo jedyną siłą polityczną, mogącą przeciwstawić się
austro-slawistycznym koncepcjom Šafaříka, Braunera i in.
Ewolucja czeskich stronnictw politycznych doprowadziła na
przełomie wieków do powstania dwojakiego stosunku do polityki
rosyjskiej i Rosji w ogóle. Niezwykle ważne znaczenie miały tu
wydarzenia 1905 roku - krwawe stłumienie rewolucji oraz totalna
klęska Rosji w wojnie z Japonią. Wydarzenia rewolucyjne poważnie
naruszyły niezmącony do tej pory obraz Rosji-Wyzwoliciela,
klęska na Dalekim Wschodzie rozwiała mit niepokonanej armii
rosyjskiej, nie zdolnej, jak się okazało nie tylko wyzwolić
kogokolwiek, ale i bronić własnego terytorium. Coraz częściej
pojawiające się w prasie czeskiej sprawozdania z sytuacji w
Rosji, udział czesko-słowackich legionów w walce z bolszewikami,
działalność polityczna i publicystyczna T.G. Masaryka
doprowadziła do sytuacji, w której czeskie rusofilstwo przestało
odgrywać znaczącą rolę na czeskiej arenie politycznej w
przededniu uzyskania niepodległości przez państwo
czechosłowackie.
Ruská pomocná akce
W 1921 roku po ewakuacji białych wojsk z Noworosyjska i Krymu, w
Konstantynopolu zgromadzono ponad 200.000 byłych żołnierzy.
Generał Wrangel zwrócił się o pomoc m.in. do władz
Czechosłowacji. 24 maja grupa posłów czechosłowackiego
Zgromadzenia Narodowego przedłożyła rządowi RCzS interpelację w
tej sprawie. Minister Spraw Zagranicznych dr Edvard Beneš
odpowiedział, iż rząd czeskosłowacki przygotowuje plan
konkretnej pomocy humanitarnej dla rosyjskich uchodźców.
Zasadnicze oficjalne rozstrzygnięcie sprawy uchodźców rosyjskich
nastąpiło 28 czerwca 1921 wraz z powołaniem tzw. Rosyjskiej
Akcji Pomocowej (Ruská pomocná akce, dalej: RPA), której
sprawami zarządzało czechosłowackie MSZ. W tym samym roku
Ministerstwo Finansów RCzS wydzieliło na potrzeby RPA 10
milionów koron, pozostałe sumy pieniężne ofiarowane zostały
przez Kancelarię Prezydenta Republiki Czechosłowacji, inne
instytucje państwowe oraz osoby prywatne. (w tym Kramarz).
Oficjalnie, RPA nosiła wyłącznie charytatywny charakter, w
rzeczywistości chodziło jednak również o przemyślaną akcję
polityczną.
W oficjalnych źródłach RPA zorganizowano w celu wsparcia oraz
umożliwienia pracy rosyjskim pedagogom, literatom, naukowcom.
Urzędy czechosłowackie wierzyły w możliwość rekonstrukcji
ówczesnej Rosji, uważając władzę bolszewików za jeden z etapów w
historii Rosji i Europy, który niebawem zostanie zakończony,
dzięki zwycięstwu wewnętrznych i zewnętrznych sił
demokratycznych. Szeroka pomoc materialna, którą okazywały
czynniki oficjalne, kierowana była w stronę tych instytucji
rosyjskiej diaspory, które przygotowywały specjalistów (różnych
dziedzin) do pracy w przyszłej, demokratycznej Rosji. Obok
humanitarnego współczucia, jakie okazywane było emigrantom
rosyjskim, w sposobie postrzegania RPA przez Czechów i Słowaków
dostrzec można również myśl, iż ludzie, którym okazano pomoc w
Czechosłowacji, będą w stanie pomóc jej, gdy staną się elitą
polityczną nowej demokratycznej Rosji.
[11]
Por.: Veber, V. (ed.): Ruská a ukrajinská emigrace v ČSR v
letech 1918-1945. Praha: SDVEÚSD FFUK 1996, s. 5.
top
|
